KITALARIN SÜRÜKLENMESİNDEN EBEDİ BUZA SÜRÜKLENME: ALFRED WEGENER

Murat BAŞ [1]

Resim 1. Alfred Lothar Wegener ( https://www.britannica.com/biography/Alfred-Wegener )

Tam adıyla Alfred Lothar Wegener 1 Kasım 1880 yılında Berlin’de eğitimci bir ailenin 5. çocuğu olarak dünyaya geldi. Eğitimci bir aileye sahip olmasının getirisi olarak özgür bir çocukluk yaşayan Alfred Wegener, abisi Kurt Wegener ile birlikte doğa bilimlerine daha o yaşlarda merak salmıştır. Eğitim hayatına Berlin’de başlamış liseyi de en üst ortalamayla bitirdikten sonra 1900-1904 yıllarında Heidelberg ve Innsbruck’da fizik, meteoroloji ve astronomi okumuş, 1905 yılında Berlin Üniversitesi’nde astronomi doktorasını bitirmiştir. 1906 yılında 4 sefer araştırma gezisi için gideceği Grönland’a ilk gezisini gerçekleştirmiş ve burada abisi Kurt Wegenerle üst atmosferi incelemek için uçurtmaları ve bağlı hava balonlarını kullanan ilk bilim insanı olmuş, 52 saatten fazla kesintisiz havada kalarak dünya dayanıklılık rekorunu kırmıştır.

Resim 2. Wegener ve ekibi bir hava balonunun tanıtımı için hazırlanıyor. (https://publish.illinois.edu/alfredwegener/life/ )

1909 yılında Grönland gezisinden döndükten sonra Marburg Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak ders vermeye başlayan A. Wegener bu gezi esnasında elde ettiği sonuçlar doğrultusunda ülke çapında kabul gören “Atmosferin Termodinamiği” kitabını yazmıştır. 1912 yılına gelindiğinde tekrar Grönland gezisine çıkan A. Wegener burada ünlü iklim bilimci Wladimir Köppen ile tanışmış ve beraber çalışma fırsatı elde etmiştir. Bu gezide ayrıca kış mevsimini Grönland’ta geçiren ilk insan olmuştur. İkinci gezisinden döndükten sonra W. Köppen’in kızı Else Köppen ile evlenmiştir.

Marburg Üniversitesi’nde çalışmaya devam ederken 1914’te 1. Dünya Savaşı başlamış ve yedek subay olarak orduya girmiştir. 2 kez yaralandığı askerlik görevinde artık cepheye uygun olmadığı düşünülmüş, meteorolog ve havacı olarak hizmete devam etmiştir. İlk defa 1912 yılında dile getirdiği, fakat hayalcilik ile suçlanarak kabul görmediği kıta kayması üzerine düşüncelerini bu dönemde daha da geliştirmiş, en önemli eseri olan “Kıtaların ve Okyanusların Kökeni” kitabını yazmıştır. Bu ismi seçmesindeki neden ise kendisiyle C. Darwin arasında ciddi benzerlikler görmesidir.

Resim 3. Kıtaların ve Okyanusların Kökeni (https://archive.org/details/dieentstehungder00wege/page/n6/mode/2up)

Bu kitapta basit bir ifadeyle; başlangıçta tüm kıtaların bir bütün olduğunu, sonradan parçalanıp dağılarak günümüzdeki konumlarına ulaştığını ileri sürmüştür. Teorisini ortaya koyarken kanıt olarak, kıtaların neredeyse yapboz parçaları gibi birbirine uyması ve yine farklı kıtalardaki özdeş fosiller ile kayaç yapılarının birbiri arasındaki uyumunu göstermiştir. Revizyondan geçmiş olmasına rağmen hala kıtaların hareket etmesini tam olarak açıklayamayan ve savaş döneminde Alman bir bilim insanı olmasından dolayı A. Wegener alaycı ifadelerle karşılaşmış, kitabı ve teorisi yine kabul görmemiştir. Çok az bir çevre tarafından desteklense de istediği destek ve tepkileri alamadığı için Marburg Üniversitesi’nden ayrılmış ve Hamburg’a taşınıp burada meteorolog olarak yaşamına devam etmiştir.

1921’de Hamburg Üniversite’nde öğretim görevlisi olarak tekrar kendine yer bulmasıyla çalışmalarına kaldığı yerden devam etmiş ve 1922 yılında kitabının üçüncü versiyonunu yayımlamıştır. Buna göre bundan yaklaşık 300 milyon yıl önce tüm kıtaların kutuptan direğe uzanan bir süper kıtada birleştiğini ve 200 milyon yıl önce de şu an günümüzdeki konumlarına doğru hareket etmeye başladığını öne sürmüştür. Bu süper kıtaya da tüm karalar anlamına gelen Pangea adını vermiştir.

Resim 4. Kıtaların Kayma Teorisi (https://www.nkfu.com/alfred-wegener-kitalarin-kayma-teorisi-hakkinda-bilgi/)

Wegener’in kitabı çıkmasıyla birlikte jeologlar arasında ciddi tartışma konuları çıkardı ve teoriyi tartışmak üzere iki tane uluslararası konferans düzenlendi. Davet edilmesine rağmen iki konferansa da katılmayan Wegener daha da çok tepki çekti ve teorisi yine kabul görmedi. Özellikle kıtaları yer kabuğu üzerinde iten kuvvete dair kesin bilgi verilememesi ve kendisinin de bu soruya tam bir cevabı olmaması kabul görülmeyişinin nedeni oldu. Bir kez daha hayal kırıklığına uğramış ama teorisinden vazgeçmemiştir. Bu dönem de Almanya’da hiçbir üniversiteden profesörlük alamayan Wegener, Graz Üniversitesi’nde kendisine meteoroloji ve jeofizik profesörü olarak yer bulmuştur.

1929 yılına gelindiğinde kitabının dördüncü ve son basımını yayımladı. Farklı disiplinlerden yeni kanıtlar, yeni bulgular sunarak asla teorisinden vazgeçmese de hala kuvvet sorununun tam çözümünü açıklayamadı. Bunun ilerleyen zamanlarda cevaplanabileceğini söyleyerek kendini tekrar Grönland iklimiyle ilgili gezilere yöneltti. 1929 ve 1930 yılında Grönland’da son iki gezisini gerçekleştiren A. Wegener, hayatı boyunca ciddi benzerlikler gördüğü Darwin gibi kalp yetmezliği sonucu ölmüş fakat cesedi ancak 1931 yılında bulunabilmiştir.

Resim 5. Wegener ve Rasmus Villumsen 1 Kasım 1930’da yolculuğa hazırlanıyor. (https://2ladd.com/2019/02/kitalarin-kayma-teorisi-nedir-pangaea-ve-alfred-wegener/ )

Wegener’in ölümünden sonra gündeme gelmeyen kayma teorisi bu dönemde çeşitli sebeplerle yapılan araştırmalar sonucunda tekrar ortaya çıkmıştır ve gelişen teknolojik imkanlarla birlikte hipotezi kesinlikle doğrulanmıştır. Kıta kayma kuramının üzerine geliştirilen “Levha Tektoniği” kuramıyla birlikte günümüzde dünyamızın nasıl oluştuğu, depremler gibi birçok soruya yanıt verebiliyoruz. Maalesef çoğu bilim insanı gibi yaşarken değil de öldükten yıllar sonra hakkettiği övgülere mazhar olabilmiştir.

Resim 6. Dünya Üzerindeki Levhalar ve Levha Sınırları (https://www.haberturk.com/yazarlar/celal-sengor-2466/1796586-jeolojide-devrim-nasil-oldu)

Kaynakça:

• Watt, F., Yaşadığımız Gezegen, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2003.
• Bolt, B.A., Depremler, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2008.

* https://publish.illinois.edu/alfredwegener/life/

* https://www.britannica.com/biography/Alfred-Wegener

* https://2ladd.com/2019/02/kitalarin-kayma-teorisi-nedir-pangaea-ve-alfred-wegener/

* https://earthobservatory.nasa.gov/

*https://evrimagaci.org/alfred-lothar-wegener-kimdir-ne-yapmistir-kendi-agzindan-yasam-oykusu-8113

[1] Bornova Özel Uğur Anadolu Lisesi Coğrafya Öğretmeni