BİR COĞRAFYACININ PERSPEKTİFİNDEN FAS GEZİ NOTLARI

Müjdat AYDIN[1]

 

2019 Haziran ayında gerçekleştirdiğim 6 günlük Fas seyahatim boyunca edindiğim deneyimlerimi ve biriktirdiğim anılarımı sizinle paylaşmak için bu gezi notlarını yazdım. Öncelikle Fas’ı tanımanız amacıyla size Fas hakkında kısa bir bilgi vermek istiyorum.

Başkenti Rabat olan Fas, Afrika Kıtası’nın kuzeybatı ucunda yer alır. Ülke, hem Atlas Okyanusu’na hem Akdeniz’e hem de Sahra Çölü’ne komşudur. Ülkenin kuzeyinde İspanya, doğusunda Cezayir, güneyinde ise Moritanya ülkeleri bulunur (Harita 1).

Harita 1: Fas’ın Dünya Haritası’ndaki Konumu

Berberice’de ‘El-Magrib’ olarak anılan Fas, ‘batıdaki yer’ anlamına gelmektedir. Resmi dili Arapça olan Fas’ta, uzun yıllar Fransız sömürgesinde kalmasından dolayı yaygın olarak Fransızca da konuşulmaktadır. Eğitim öğretimden geçmiş hemen hemen tüm Faslılarla Fransızca konuşarak anlaşabilirsiniz. Yeterli seviyede ingilizceniz varsa ülkede muhattap olacağınız kişilerle (esnaf, taksici, otel görevlileri vs.) çat pat konuşabilirsiniz. Güncel nüfus miktarı yaklaşık 36,6 milyon olan Fas’ta resmi din İslam ve nüfusun % 99’u Müslümandır. Ülke, Fransızlardan bağımsızlığını 1956 yılında kazanmıştır.

Yıllık ortalama sıcaklığın ve kuraklığın yüksek olduğu Fas’ta Kasım ve Mart ayları gezi için en uygun tarihlerdir. Seyahatimi gerçekleştirdiğim Haziran ayında sıcaklık 30-35°C arasında değişiyordu.

Fas, ülkemiz vatandaşlarından vize istemiyor. Ülkeye girebilmeniz için geçerli bir pasaportunuzun olması yeterli. Ülkeye girerken ve çıkarken küçük bir form doldurup ondan sonra pasaport kontrolünden geçiyorsunuz.

Türkiye’den Fas’a direk ve aktarmalı uçuşlar var. Uçak yolcuğu aktarmasız uçuşlarda İstanbul’dan yaklaşık 5 saat sürmektedir. Fas ulusal saati Türkiye’den 2 saat geridir. Yolculuk yaparken bu hususa dikkat ediniz.

MARAKEŞ – FES – RABAT – KASABLANKA

Fas’a Türkiye üzerinden değil Yunanistan’ın Atina şehrinden yaklaşık 4 saatlik uçak yolculuğu ile gittim. Öncesinde Selanik ve Atina’da 3 günlük Yunanistan seyahati yapmıştım.  (Atina – Marakeş Uçak Bileti = 25 €.)

 Harita 2: Fas Seyahatimin Rotası

Fas seyahatim boyunca ülkenin en önemli 4 şehrini gezdim. Gezdiğim şehirler sırasıyla Marakeş, Fes(Fez), Rabat (Başkent) ve Kasablanka oldu (Harita 2). Fas seyahatimi 6 günle sınırlandırmamdan dolayı ancak bu 4 şehri gezebildim.  Eğer Fas’ta daha uzun bir zaman geçirecekseniz bu şehirler dışında Rabat ve Fes arasında yer alan Meknes şehrini; ülkenin kuzey ucunda, Cebeli Tarık Boğazı’nın kıyısında bulunan liman şehri Tanca’yı ve güneyde Atlas Okyanusu kıyısında bulunan Agadir’i de gezebilirsiniz. Bu şehirler dışında ev ve dükkânların masmavi renge boyandığı, ‘mavi şehir’ olarak anılan Şafşavan şehri de görülmeye değer. Daha farklı bir deneyim yaşamak isterseniz 2 gece 3 gün süren Sahra Çölü Safarisi’ne katılıp çölde deve sırtında yolculuk yapabilir, çöl kumları üzerinde kamp kurarak geceleyin yıldızları tüm çıplaklığıyla görme imkânı bulabilirsiniz. 2 gece 3 günlük çöl safarisi fiyatı 70-80 dolardan başlıyor. 20 dolardan başlayan günübirlik çöl turlarına da katılabilirsiniz. Sahra Çölü, ülkenin doğu ucunda yer aldığı için ulaşım uzun saatler sürüyor. Bu yüzden günübirlik turlar çok yorucu olabilir. Sahra Çölü turu dışında ülkenin kuzeyinde 2400 km. boyunca uzanan ve birçok doğa güzelliğine ev sahipliği yapan Atlas Dağları turlarına da katılabilirsiniz. İnternetten Sahra Çölü Turları ve Atlas Dağları Turları hakkında bilgi bulabilirsiniz. Türkiye ile kıyasladığımız da daha güneyde bir Afrika ülkesi olmasından dolayı çok sıcak olacağını düşünebilirsiniz. Ama haziran ayı olmasına rağmen kavurucu sıcaklıklar yoktu. İlk gün uçaktan indikten sonra bir sıcaklık dalgası yüzüme vurdu ve eyvah dedim ama ertesi gün hava biraz serinledi. Ülkede, hava gündüzleri çok sıcakken güneş battıktan sonra biraz serinliyor. Bu yüzden akşamları dışarıda gezinirken yanınızda uzun kollu bir kıyafet bulundurmanızda yarar var.

Fas her ne kadar az gelişmiş bir ülke olarak görünse de her şeyi ucuza alabileceğiniz bir ülke değil. Türk lirasının burada da bir değeri yok. Hayat pahalılığı ülkemizden çok daha yüksektir. Dışarıda yemek yerken veya alışveriş yaparken sanki bir Avrupa ülkesinde geziyormuşçasına pahalılık hissine kapılabilirsiniz.

Fas’ta şehirlerarası yolculuklarımı otobüsle yaptım. Şehir içinde ise hemen hemen bütün ulaşım ağlarını kullandım. (Otobüs, dolmuş, taksi, tren, tramvay vs.) Özellikle taksi ile yolculuk yapacaksanız taksimetre açtırmakta ısrarlı olun. Genelde turistlere taksimetre açmıyorlar ve kafalarına göre yüksek bir fiyat söylüyorlar. Eğer taksici taksimetre açmıyorsa gideceğiniz yerin uzaklığına Google Harita’dan bakın ve ona göre taksiciyle bir pazarlık yapın. Taksiye binerken veya çarşıda bir şey alırken pazarlık yapmaktan çekinmeyin.

MARAKEŞ

Ülkede gezdiğim ilk şehir, Berberi dilinde “Tanrının Ülkesi” anlamına gelen Marakeş oldu. Havalimanı (Aereoporto Menara), şehir merkezine çok yakın. Taksi veya otobüs ile şehir merkezine kısa sürede gidebilirsiniz. Havalimanından şehrin merkezine (Jemaa el Fna Meydanı’na) 11 ve 12 numaralı otobüsler gidiyor. (Ülkede şehir içi otobüs bilet fiyatları 4 dirhem = 2,5 TL)

Foto 1: Jemaa el Fna Meydanı – Marakeş

Foto 2:  Jemaa el Fna Meydanı ve Koutoubia Camii (12. yy.) – Marakeş

Şehrin en önemli noktası ‘Sonsuzluk Meydanı’ anlamına gelen Jemaa el Fna Meydanı’dır (Foto 1). Meydan, şehrin kalbi konumundadır. Hemen hemen tüm turistlerin gezip günün büyük kısmını geçirdiği; ortasında ve etrafında her türlü şeyi bulabildiği bir meydandır. Meydan, gündüzleri sakinken akşama doğru şenlik alanına dönüşüyor.  Fas’ın geleneksel yanını ve abartılı şeyler görmek isterseniz bu meydanı gezebilirsiniz. Meydanın ortasında kobra yılanı oynatanından maymun oynatanına kadar birçok sıra dışı şeyler görebilir. Şehirde görülmesi gereken diğer önemli yer ve yapı 12. yüzyılda yapılmış olan Koutoubia Camii’dir. Koutoubia Camii, Jemaa el Fna Meydanı ile aynı yerde; 2-3 dakikalık yürüme mesafesindedir. 77 metre yüksekliğinde bir minareye sahip olan bu tarihi cami meydandan kolaylıkla görebilir. Cami, sadece namaz vakitlerinde açılıyor (Foto 2).

300’den fazla bitki türünün bulunduğu Majorelle Bahçesi şehrin gezilebilecek diğer bir noktasıdır. Bu botanik bahçesi içinde birbirinden güzel rengârenk ve egzotik bitkiler var. Bahçe içinde ayrıca iki müze bulunuyor. Biri Berberi Müzesi diğeri de Yves Saint Laurent Müzesi’dir. Majorelle Bahçesi’ne giriş ücretlidir. Giriş ücreti biraz yüksek. (Müzeler hariç, 70 dirhem = 43 TL)

Yemek için Jemaa el Fna Meydanı’nın ortasına kurulmuş olan çok sayıdaki çadır restoranlarından birini tercih edebilirsiniz. Geleneksel olarak tasarlanmış bu çadır restoranlarda Fas’ın geleneksel yemeklerini yiyebilirsiniz. (Tajin, Kuskus, Harira Çorbası vs.)

Daha lüks bir yer arayışına girerseniz meydanın etrafı boyunca sıralanmış olan ve genellikle Fransızca isimli büyük cafe ve restoranları tercih edebilirsiniz. (Zeitoun Cafe, Cafe Kif Kif, Cafe Restaurant Argana, Barometre Marrakech gibi.)

 Foto 3: Jemaa el Fna Meydanı ve Çarşı – Marakeş

Marakeş’in eski kenti Medina’nın çarşıları turistlerin en çok ziyaret ettiği yerlerdendir. Bu çarşılarda arayacağınız her türlü şeyi bulabilirsiniz. (kıyafet, dekoratif eşyalar, hediyelik eşyalar, takı, baharat vs.) Çarşıdan bir şeyler alırken fiyatlar size yüksek gelecektir ama iyi bir pazarlık yaparsanız alacağınız ürünü yarı fiyatına alabilirsiniz (Foto 3).

Marakeş’te motosiklet kullanımı çok yaygın. Çarşıda araçların girmesinin yasak olduğu, kalabalığın bile zor ilerlediği dar sokaklarda hiçbir kural dinlemeden binlerce insanı yara yara geçen motosikletliler tehlike oluşturuyor. Bu şehirde gezerken eğer bir motosiklet size çarpmamışsa çok şanslısınızdır.

Marakeş, farklı şeyler görmek isteyenler için ideal bir şehirken; hijyen, keşmekeş, aşırı turist konularında bir başkasında hayal kırıklığı da yaratabilir. Bu şehre 2 gün ayırmanız yeterli.

Jemaa el Fna Meydanı’nındaki faytonlara binerek şehirde tur atabilirsiniz.

Marakeş’te Gezilebilecek Diğer Yerler

Medersa Ben Youssef,  Menara Bahçesi,  Bab Agnaou, Saadian Tombs (70 Fas dirhemi),

Palais el Badii, Palais de la Bahia (70 Fas dirhemi), Tabakhane / Marrakech Tanneries

 
FES (FEZ)

Marakeş’ten sonraki durağım yaklaşık 5 saatlik otobüs yolculuğundan sonra Fas’ın yine geleneksel bir şehri olan Fes şehri oldu. Fes, Fas’ın önemli bir tarih ve kültür şehridir. Ülkenin eski tarihi başkentidir. Fes şehri, sahip olduğu eşsiz tarihi dokusuyla turistleri kendisine çekmektedir.

Fes ve Marakeş’te insanların giyim ve yaşam tarzı çoğunlukla geleneksel ve İslami’dir. Osmanlı Devleti’nde erkeklerin şapka olarak kafalarına taktıkları “fes”in ilk olarak geldiği ve ismini aldığı yer Fes şehridir. Fes (şapka), II. Mahmut tarafından asker ve memur kesiminin giymesi için 19. yüzyılda Anadolu coğrafyasına getirilmiştir. Bu şehirde ve diğer şehirlerde fes takan hiç kimseye rastlamadım. 

Fes’te gezilecek yerler eski şehir merkezi olan Fes el-Bali bölgesinde bulunur. Fes el-Bali bölgesi, dar sokakları ve tabakhaneleri ile meşhurdur. Araçların geçemediği binlerce dar sokak bulunur. Bu dar sokaklarda gezerken kaybolmanız işten bile değil. Ben de çoğu kez yolumu şaşırdım.

Foto 4: Blue Gate (Bab Bou Jeloud) – Fes

Foto 5: Chouara Tabakhanesi – Fes

Bu tarihi bölgenin simgesi Blue Gate (Bab Bou Jeloud / Mavi Kapı)’dir (Foto 4). Blue Gate’nin çevresi şehrinin en turistik en canlı yeridir. Fes’in en büyük ve en meşhur tabakhanesi Chouara Tabakhanesi’dir. Etrafı işyerleri ve evlerle kapalı olan bu tabakhaneyi görmek için deri malzemeleri satan dükkânlardan birinin sahiplerine bir miktar para vermeniz gerekiyor (Foto 5). (Bilgi: Tabakhane, hayvan derilerin işlenip boyandığı yerlerdir.)

Jnan Sbil Bahçesi (Jnan Sbil Jardin), şehirde dinlenmek ve zaman geçirmek için güzel bir park. Fas sıcağından kaçmak için ideal bir yer. Parkta gövdesi 2 metreyi bulunan çok sayıda farklı türde ağaç var. Genelde palmiye ve bambu ağaçları bulunuyor. Parkta çok sayıda farklı türde kaktüs ve çiçek de bulunuyor. Parkın arka kısmında bir gölet var. Parkta otururken duyduğunuz kuş sesleri insana huzur veriyor.

Fes’te Gezilebilecek Diğer Yerler

Ebu İnaniye Medresesi (Medersa Bou Inania), Kairaouine Camii, Zaouia Moulay Idriss II, Mellah, The Royal Palace, Merenid Tombs, Qarawiyyin Cami ve Üniversitesi

 

RABAT

Marakeş ve Fes ‘ten sonra gezdiğim üçüncü şehir başkent Rabat oldu. Bu şehir ülkede gezdiğim ilk iki şehre oranla daha modern bir şehirdi. Şehrin modern bir yapıya sahip olmasında ülkenin başkenti olmasının ve kraliyet sarayının bu şehirde bulunmasının etkisi var. Atlas Okyanusu’nun kıyısında önemli tarihi ve kültürel özelliklere sahip; temiz, düzenli ve güzel bir şehir. Eğer Fas planı yapılacaksa bu şehir de plana dâhil edilmeli.

V. Muhammed Mozolesi ve Hassan Kulesi, şehirde gezilebilecek en önemli yapılardır. V. Muhammed Mozolesi, bir kabristandır. Burada, Fas’a bağımsızlığını kazandıran ve 1957’den öldüğü yıla kadar ülkeyi kral unvanı ile yöneten V. Muhammed’in mezarı bulunuyor (Foto 6).

 Foto 6: V. Muhammed Mozolesi – Rabat

Foto 7: Yarım Kalan Tarihi Cami ve Hassan Kulesi – Rabat


Hasan Kulesi,  V. Muhammed Mozolesi ile aynı yerdedir. Hasan Kulesi, 12. yüzyılda yapılması planlanan ve yarım kalan dünyanın en büyük cami projesinin bir parçasıdır. Kulenin etrafında 200’e yakın kolon bulunuyor (Foto 7).

Kasbah of the Udayas (Kasbah des Oudaias), Atlas Okyanusu kıyısında, 12. yüzyıldan kalmış tarihi surlarla çevrili bir kasabadır. Kale içerisinde mavi beyaz evler, hediyelik eşyalar satılan dükkânlar bulunur. Dinlenmek, bir şeyler yemek veya içmek için burada zaman geçirebilirsiniz. Kalenin altında yer alan plajda yüzerek okyanusta yüzme deneyimi yaşayabilir veya Atlas Okyanusunun o eşsiz manzarasını seyredebilirsiniz (Foto 8).

Foto 8: Kasbah of the Udayas ve Atlas Okyanusu – Rabat

Rabat’ta gezilebilecek yerlerden biride şehir merkezinin az dışında bulunan ve araçla 10 dk. uzaklıkta bulunan bulan Chellah’dır. Chellah, Roma ve Fenikeliler döneminden kalmış tarihi bir nekropol alanıdır. Bu nekropol alanı, 2012 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dâhil edilmiştir. Giriş ücretlidir. (Yetişkin – 70 Fas dirhemi / 43 TL) Rabat’a 2 gün ayırmanız yeterli. 1 gün şehrin görülmesi gereken yerlerini gezersiniz diğer gün de şehrin tadını çıkarırsınız.

Rabat’ta Gezilebilecek Diğer Yerler

Salé, Kraliyet Sarayı, Arkeoloji Müzesi, Andalusian Bahçeleri, Ulusal Mücevher Müzesi, Rabat Hayvanat Bahçesi, Salé Büyük Camii

  

KASABLANKA

Kasablanka, Atlas Okyanusu kıyısı boyunca uzanan modern bir şehirdir. Yaklaşık 3,7 milyon nüfusu ile Fas’ın en kalabalık şehri ve cazibe merkezidir. Şehir, Fas’ın iş ve ekonomi başkenti olarak biliniyor.

Atlas Okyanusu’na sıfır konumdaki kafe ve restoranlar son derece canlıdır. Bu kafe ve restoranlarda Atlas Okyanusu manzarası eşliğinde yemek yiyebilir ve kahve içebilirsiniz. Şehirde akşamleyin sahil boyunca yürüyüş yapmanızı öneririm.

Foto 9: II. Hasan Camii ve Atlas Okyanusu Kıyısı – Kasablanka

Kazablanka’da Atlas Okyanusu kıyısında bulunan II. Hasan Camii, Mescid-i Haram ( Kabe ) ve – Mescid-i Nebevi’den sonra en büyük üçüncü camidir. Cami, 25.000 kişilik kapasiteye ve 210 metrelik minaresiyle dünyanın en yüksek minaresine sahiptir (Foto 9).

Rabat ve Kasablanka ülkenin uzun yıllar Fransız sömürgesi etkisinde kalmasından dolayı Fransız etkisi dillerinden giyim ve yaşam tarzlarına kadar işlemiş. Bu iki şehirde seküler yaşam tarzı ağırlıkta ve İstanbul’un sıradan bir semtinden çok da bir fark göremedim. Hatta Türkiye’de birçok şehrimize nazaran daha Avrupai diyebilirim. (Rabat ve Kasablanka için geçerli.) Şehirde birçok noktada bulunan plajlarda yüzebilirsiniz.

Kazablanka’da Gezilebilecek Diğer Yerler

Eski Medina Bölgesi, Kazablanka Katedrali, Kraliyet Sarayı, 5. Muhammed Meydanı

Görsel 1: Casablanca Film Afişi 


“Casablanka” isimli bir Hollywood filmi vardır (Görsel 1). 1942 yapımı bu film adını Fas’ın en büyük şehri olan Casablanka’dan alır. Kasablanka, hem unutulmaz bir aşk filmi klasiği olarak hem de Humphrey Bogart ve Ingrid Bergman’ın unutulmaz oyunculukları ile kült olmuş bir yapımdır. 2. Dünya Savaşı sırasında Fas’ın Kazablanka kenti, Hitler’den kaçan Avrupa’lılarla rengarenk, çeşitli bir görünüm kazanmıştır. Rick Blaine karakteri, şehrin en popüler barını işletmektedir. Bir gün eski aşkı Ilsa, direniş lideri kocası Victor Laszlo ile birlikte gelir. Rick, Ilsa ve Victor’un şehirden kaçmalarını sağlayabilecek tek kişidir. 

Fas’ta ne yenir, ne içilir? 

Taj’in (Tajine) adı verilen kilden yapılmış güvece benzeyen kapaklı taslarda pişirilen etli ve sebzeli yemekler (Foto 10) Fas’ın en popüler yemekleridir. Özellikle Marakeş ve Fes’te hemen hemen her mekânda karşınıza çıkacağı için yememe şansınız çok az.

Foto 10: Tajin İçinde Pişirilmiş Etli sebzeli Yemek

Kaldığım otellerde kahvaltıda kruvasan, omlet, reçel, nane çayı, kahve, portakal suyu önüme en sık koyulan yiyecek ve içeceklerdi. Türkiye’de siyah çay nasıl sabah akşam çok yaygın olarak içiliyorsa Fas’ta da Nane Çayı gün içinde çok yaygın olarak içilir. Fas deyince akıllara gelen kültürel simgelerden biri de bol şekerli olarak ikram edilen Fas Nane Çayı’dır. Nane çayı diğer Arap ülkelerinde de görülebilir.

Fas’ın bir diğer meşhur yemeği Kuskus’dur. Kuskus diğer Kuzey Afrika ülkelerinde de(Cezayir, Tunus gibi.)  yaygın olarak yenir. Harira Çorbası (Moroccon Soup), nohutlu, mercimekli ve erişteli ve bol baharatlı bir çorba. Marakeş ve Fes’te hemen hemen tüm restoranlarda bulabilirsiniz.

Kazan içinde kaynatılarak pişirilip satılan salyangoz çorbası çarşıda, pazarda sıklıkla karşınıza çıkacaktır.

 

Fas güvenli midir?

Fas tehlikeli bir ülke değil. Marakeş ve Fes’te merkezde gezerken bazen yönümü şaşırdığım dar ara sokakları insanı içten içe biraz tedirgin etse de bu konuda en ufak tehlikeli bir durum yaşamadım ve şahit de olmadım. Rabat ve Kasablanka ise zaten daha modern ve güvenli şehirler. Kendi açımdan ülkede geçirdiğim 6 gün boyunca otobüs, taksi, dolmuş ve trenle sürekli seyahat ettim ve yüzlerce km yol kat ettim; çarşı, pazar her yerde gezdim her hangi bir riskli durumla karşılaşmadım. Ama yine de hırsızlık olma ihtimaline karşılık tedbirli davranmakta yarar var. Özellikle Marakeş’teki Jemaa el Fna Meydanı’nda ve çarşıda gezinirken dikkat etmek gerekir.

Fas İle İlgili Diğer Notlar:

  • Fas’ın para birimi Fas dirhemi (MAD)’dir. İster uçaktan indikten sonra havalimanında, isterseniz gideceğiniz şehir merkezlerinde kolaylıkla euro veya dolarınızı bozdurup Fas dirhemi alabilirsiniz. (Şubat 2020 kuru itibariyle 1 TL=1.6 Fas dirhemi’ne karşılık geliyor.)
  • Fas’ı, işte Afrika’da fakir ve ucuz bir ülkedir diye düşünmeyin. Ülkemize nazaran ekonomik açıdan daha fakir olsa da her şey bizden pahalı. Türk lirası, Fas dirhemi(MAD) karşısında bile değersiz. Zengin gelişmiş bir ülke değil ama İstanbul şartları ile kıyaslayacak olursam en az 2 katı pahalı bir ülke. Ülkede süpermarketle karşılaşma şansınız çok düşük. Hep mini marketler var. Türkiye’de market veya büfeden bir şeye ne kadar para veriyorsanız burada 2-3 katını veriyorsunuz. Örneğin; gezerken sıcaklıktan ve harcadığım enerjiden dolayı defalarca kez su aldım. 0.5 litrelik suya 2,5-3 TL; 1.5 litrelik suya da 4-6 TL verdim.Sıradan bir mekânda yiyeceğiniz sıradan bir yemek için minimum 30-40 TL arası ücret ödersiniz. Belki çok pahalı değil ama önünüze koydukları yemeğe göre çok.
  • Ülkede her bütçeye uygun konaklama olanağı var. Konaklama için şehrin tam merkezinde Booking puanı yüksek “Dar” yani “Ev” olarak telaffuz edilen bir nevi pansiyonlarda ve  otantik döşenmiş Fas’a özgü “Riad” denilen butik otellerde kişi başı 80 TL den başlayan fiyatlarla kalabilirsiniz. 200 TL’ye kadar çok seçeneğiniz var. Daha lüks yerlerde de kalabilirsiniz. Benim için konumu, puanı ve fiyatı önemliydi. Konaklama için çok para harcamamaya çalıştım.
  • Gezdiğim bu 4 şehir için ortak olarak şunu söyleyebilirim: Yeşile bizden daha fazla önem veriyorlar. Şehir merkezlerinde insanların dinlenip zaman geçirmeleri için çok fazla park bulunuyor ve bu parklar sahip olduğu palmiye, bambu, kaktüs, çeşitli ağaç ve çiçeklerle botanik bahçesi gibi göz alıcı.
  • Burada insanlar 2 dili anadili gibi konuşuyor.(Arapça ve Fransızca) Muhatap olacağınız kişilerle de temel İngilizce seviyesiyle anlaşabilirsiniz. İngilizce seviyeleri Türk milletinden daha iyidir.
  • Kredi kartınızı veya hesap kartınızı pos cihazlarının olduğu her yerde kullanabilirsiniz. Yalnız önceden online veya bankadan yurtdışı işlemlere açtırmanız lazım. Yurtdışında kartla herhangi bir işlem yaptıktan sonra banka sonra çeviri yaparken çok az bir farkla ödediniz tutarı kredi kartı ekstrenize TL olarak çeviriyor. Zaten döviz bürolarında da çeviri yaparken o farkı veriyorsunuz.
  • Fas’ta şehirlerarası yolculuk için ülkenin CTM isimli otobüs firmasını kullanabilirsiniz. CTM, ülkenin en yaygın otobüs firmasıdır. Fas’taki tüm şehirlerarası otobüs yolculuğumu bu firma ile yaptım. Otobüs bileti ücretleri Türkiye’den bir tık daha pahalı. İnternet sitesinden online bilet alımı olmasa da gideceğiniz yerleri yazıp yolculuk süresini ve ücretini önceden görebilirsiniz. CTM’nin otobüsleri temiz ve güvenli. Sefere yarım saat kalsa bile gardan rahatlıkla bilet bulabilirsiniz. Tren yolculuğu için de ONCF isimli internet sitesinden fiyatları ve yolculuk mesafelerini öğrenebilirsiniz. Otobüste olduğu gibi tren biletlerini de online alamıyorsunuz.
  • Fas uçak biletimi Atina-Marakeş olarak Ryanair’den 25 Euro’ya aldım. Tabi Atina‘dan gitmek için Schengen Vizesi’ne sahip olmak gerekir. Türkiye’den Fas’a direk uçuşlarda bilet fiyatları çok yüksek. İstanbul’a dönüşü, Fas’tan sonra uğradığım komşu ülkesi olan Tunus’tan yaptım. Yani seyahatimin genel rotası Yunanistan-Fas-Tunus şeklindeydi.

 

KAYNAKLAR

 

[1] Coğrafya Öğretmeni

     Coğrafya Eğitimi Derneği Üyesi

Yazıyı PDF biçiminde açmak için tıklayınız.