Murat HASER[1]

Jules Verne (1828 – 1905), dünyanın farklı coğrafyalarında, tüm kıtalarda, kutuplarda, nehirlerde, denizlerde, denizlerin altında, gökyüzünde, yeraltında ve hatta uzayın derinliklerinde macera peşinde koşan kahramanları, bilgiye ve bilime değer verilen kurguları, geleceğe yönelik öngörüleri ve daha da ötesi bu öngörülerin bazılarının gerçekleşmesiyle ünlenmiş bir yazardır.

Keşifler, buluşlar ve gelecek, Jules Verne ile o kadar özdeşleşmiştir ki, ölümünden sonra bulunan el yazmaları değerlendirilerek yayımlanan ‘yeni’ romanlarıyla, kendi geleceğinde aktif bir yazar olarak anılma şansına da erişmiştir.[1]

Yeteneği, geleceğe dair öngörüler içeren romanlarındaki konuları ilk yazan olmaktan çok, en etkili yazan olmaktır. Örneğin, yüzyıllardır edebiyat sahnesinde olan Ay yolculuğu konusu açıldığında ilk akla gelen ne önce ne de sonra yazılanlar değil, onun yazdıklarıdır.[2] İlk denizaltıya onun eserindeki meşhur denizaltı Nautilus’un adı verilmiş, uzay yolculuklarında onun eserindeki Columbiad’dan esinlenerek isimlendirilen Columbia modülü kullanılmıştır.

İlk yayımlandığı dönemlerde eserlerini okuyunca “Nasıl olur?” diye düşünen, merakı tetiklenen, araştırma isteği uyanan ve yaratıcılığa yönlendirilen nesiller hem onun öngörülerinin bazılarını gerçekleştirmiş hem de farklı birçok alanda bilimsel ve teknolojik gelişmeleri sağlamıştır.

Aslında daha öncesinde sanatın çeşitli alanlarında ürettiği eserler olmasına rağmen, “bildiğimiz” Jules Verne olma yoluna onu sokan 1863’te yayımlanan “Balonla Beş Hafta” adlı eseridir. Bizim kültürümüze ve coğrafyamıza girişi ise 1875’te olmuş ve o günden beri de yerini hep korumuştur.

Bu yazı, bu büyük yazarın kültürümüzdeki yerine dair bilgiler içeriyor. Ancak doğal olarak olası her bilgiyi kapsama iddiasında değildir, zira sizi meraklandırıp daha fazlasına ulaşmanızı sağlamak asıl amaçtır.

Osmanlı ve Cumhuriyet Döneminde Jules Verne…

Jules Verne eserlerinin bazıları önce Musee des Families ve Magasin d’Education et de Recreation gibi Fransa’da dönemin düzenli yayımlanan dergilerinde tefrikalar halinde, sonrasında da bir ömür anlaşma yaptığı yayıncısı Jules Hetzel tarafından Collection Hetzel çatısı altında kitap olarak yayımlanmıştır.

Osmanlı dönemi için de benzer yayımlanma süreci gerçekleşmiştir. Özellikle Servet-i Fünun başta olmak üzere İrtika, Sabah, Umran, Servet, Varlık, Tercuman-ı Hakikat, Çocuklara Mahsus Gazete gibi dergilerde çeşitli eserlerinin tefrikaları ve sonrasında da kitapları yayımlanmıştır.

Görsel 1: Arap Alfabesi ile Osmanlı Devleti’nde basılan Arzdan Kamere Seyahat kitap kapağı

Osmanlı dönemindeki ilk çevirinin, çevirmeni bilinmemekle birlikte, Yahya Efendi Matbaası’nda basılarak H.1292’de (~M.1875) yayımlanan “Seksen Günde Devri Alem”  [3] eseri olduğu bilinmektedir. “Bilinen ve Bilinmeyen Dünyalar” serisinin yazarının coğrafyamıza girişinin de bu şekilde bilinen ve bilinmeyen parçaları olması güzel bir tesadüf olsa gerek. Bu eser daha sonra Ahmed İhsan [Tokgöz] tarafından Umran [4] dergisinde tefrikalar halinde çevrilerek yayımlanmaya başlamıştır. Ancak o dönemde basına gelen sansür ve dergilerin kapatılmasından etkilenerek tefrikalar yarım kalmıştır. Bunun üzerine Ahmet İhsan [Tokgöz] çevirisini tamamlayarak önce H.1306’da (~M.1889) [5] ve sonra da H.1313’de (~M.1895) [6]  iki baskı halinde kitap olarak yayımlamıştır.

Görsel 2: Ahmed İhsan Toksöz, Servet-i Fünun Dergisi ve Jules Verne Arap alfabeli çevirileri.

Osmanlı döneminde yayımlanan son Jules Verne çevirisi ise H.1331 (M.~1915) tarihli “İnatçı Kahraman Ağa” [7] eseridir. Türk alfabesiyle çevirisi yayımlanan ilk eser olma özelliği de yine 1930’daki çeviriyle “İnatçı Kahraman Ağa” eserindedir.[8] Orijinal ilk basımı 1883’te yayımlanan ve Osmanlı coğrafyasında geçen en önemli Jules Verne eseri olan “Keraban-le-Tetu”, romanın geçtiği coğrafyada geç keşfedilen ancak sonradan fazlasıyla sahiplenilerek, çevirilerinin yanısıra günümüzde üzerine çokça makale de yazılan bir eserdir.

Tefrika yerine kitap formunun tercih edildiği Cumhuriyet dönemindeki ilk Jules Verne çevirisi ise, aynı zamanda Kasım 1928 harf devrimi öncesi Osmanlıca basılan tek eser olan 1927 tarihli “Aya Seyahat” [9] ‘tir.

Görsel 3: Cumhuriyet Dönemi ilk baskı, Aya Seyahat. (Arap alfabesiyle)

Görsel 4: Yeni Türk Alfabesiyle basılan ilk Jules Verne çevirisi, İnatçı Kahraman Ağa.

Cumhuriyet dönemi yayınlarında ise eserler artık doğrudan kitap olarak yayımlanmıştır. Ancak, Yeni Tarih Dergisi’nin Ocak 1957 tarihli ilk sayısından itibaren 11 sayı boyunca tefrikalarını yayımladığı “Dünya Keşif Seyahatleri” [10] başlıklı tefrikalar istisnadır.

Yaşadığımız coğrafyada Jules Verne çevirileri sadece Osmanlı ve Türkçe alfabeleriyle değil, 19. yüzyıl sonlarında dört kitabı kapsayacak şekilde “Ermeni harfli Türkçe” olarak da basılmıştır.

Günümüzde ise pek çok yayınevi tam metin veya kısaltılmış çeviriler yayımlamakta, bazı çevirilerde eserlerin orijinalinde kullanılan gravürler kullanılmakta, kimi kitaplar dünyanın sayılı Jules Verne otoritelerinin önsöz ve kritikleriyle edebi değeri arttırılarak yayımlanmaktadır.

Cumhuriyet Dönemi Jules Verne Serileri…

Osmanlı döneminde Ahmed İhsan [Tokgöz] tarafından pek çok Jules Verne eseri çevrilmişse de dilimizde Jules Verne’e adanmış en kapsamlı seri İnkılap (1962 sonrasında “İnkılap ve Aka”) Kitabevi tarafından yayımlanan ve çevirilerini Ferid Namık Hansoy ’un gerçekleştirdiği “Jules Verne Eserleri Kolleksiyonu” serisidir. 1942’de yayımlanmaya başlayan ve 70 ciltle tamamlanan seri, Ferid Namık Hansoy ‘u dünyanın sayılı Jules Verne çevirmenlerinden biri haline getirmiştir.

Dilimizdeki en kapsamlı ikinci Jules Verne serisi ise İthaki Yayınları tarafından yayımlanan ve 46 ciltten oluşan “Jules Verne Kitaplığı” serisidir. Ancak seri bu 46 cilt ile sınırlı olmayıp, 4 önemli eserin çevirisinin ve kapsamlı bir önsözün birleştirildiği yazara saygı baskısı olan “Düşlerin Efendisi” [11], Jules Verne Öykü Ödülleri yarışmasının dereceye giren öykülerinin yer aldığı “Hayalgücünün Merkezine Seyahat” [12] ve Volker Dehs’in yazmış olduğu “Jules Verne” [13] isimli biyografiyi de içermektedir.

Günümüzde yayımlanmaya devam eden Alfa Yayınevi’nin “Olağanüstü Yolculuklar” serisi ise yeni eserlerin çevirileriyle büyüyerek yayımlanmaya devam etmektedir.[14]

Elma Yayınevi tarafından “Türkçede Yayımlanmamış Eserleri” adıyla yayımlanan seri ise yazarın genelde tek kitap olarak dilimize çevrilmeyen pek çok öyküsünü bir arada okuma imkânı vermektedir.[15]

Bunların dışında kısaltılmış çevirilerden oluşan, çocuk ve gençlere yönelik Jules Verne serileri de yayımlanmıştır. Özellikle Piramit Yayıncılık tarafından yayımlanan “Jules Verne Dünyası” serisi yazarın pek çok eserini kısaltılmış olarak barındırmakla birlikte, her eserin başında yer alan kısa bilgilendirmeleri de önemlidir.[16]

Jules Verne ile İlgili Dilimizdeki Kitaplar…

Jules Verne ile ilgili dilimizde yayımlanmış kitaplar ne yazık ki bir elin parmaklarını geçmemektedir ve genellikle de çeviridir.

Jules Verne ile ilgili, bir Türk yazar tarafından yazılan sadece 2 kitap bulunmaktadır.

İlki Jules Verne’in henüz dünya edebiyatında hak ettiği yeri bulamadığı zamanlar olan 1932’de Faik Sabri [Duran] tarafından yazılan “Jül Vern, Hayatı Eserleri” [17] adlı eserdir. Kanaat Kütüphanesi tarafından yayımlanan 84 sayfalık ve resimli bu biyografi yine aynı yayınevi tarafından yayımlanan “İnatçı Kahraman Ağa” kitabının reklamıyla sonlanmaktadır.

İkincisi ise Jules Verne’den esinlenen “Jules Verne’in İzinde” [18] adlı eserdir. 2010’da Avrupa Kültür Başkenti seçilen İstanbul’da düzenlenen etkinliklerden biri olan ve “İnatçı Kahraman Ağa” eserinde Keraban Ağa’nın Karadeniz etrafında izlediği rotadan günümüzde tekrar geçildiği tura dair izlenimlerin yer aldığı kitap, dünyanın önemli bilim insanlarından ve aynı zamanda bir Jules Verne sevdalısı olan Celal Şengör’ün geniş önsözüyle de değerini arttırmıştır.[19]

Bunların dışındaki eserler ne yazık ki çevirilerle dilimize kazandırılan eserlerdir ve en önemlisi Volker Dehs’in “Jules Verne” [20] eseridir denilebilir. Dünya çapında bir Jules Verne otoritesi olan ve yazara dair eserleri, incelemeleri ve makaleleri olan Dehs’in eseri yıllar süren çalışmalar sonrasında ortaya çıkmış ve Jules Verne meraklılarının kesinlikle okuması gereken bir kitaptır.

Dilimize çevrilmiş, Jules Verne ile ilgili kapsamlı bir diğer kitap ise yazarı Kirill Andreyev tarafından “biyografik roman” olarak tanımlanan “Görülmezi Gören Adam Jules Verne” [21] isimli eserdir. Tayfun Talipoğlu önsözüyle başlayan kitap, Einstein, Ömer Hayyam gibi pek çok önemli kişinin biyografik romanlarının da dahil olduğu bir seriye dahildir.

Jules Verne ile ilgili bilgi edinmesini istediğiniz ama çok geniş kapsamlı ve kalın kitapları okuyamayacak çocuklar içinse önerilebilecek iki kitap bulunuyor dilimizde. İlkini James Buckley Jr. [22] diğerini ise Jordi Cabre ve Victor Escandell [23] yazmışlar.

Ve son kitap, ne yazık ki o da bir çeviri; Jules Verne’in ilham kaynağı olduğu “Jules Verne Okuru” [24] eseri Almudena Grandes tarafından yazılmış ve İspanya iç savaşı döneminde yaşayan bir çocuğun Jules Verne kitaplarıyla başlayan macerası konu edilmiş.

Jules Verne Eserlerinde Önemli Önsözler…

Dilimize çevrilen Jules Verne eserlerinin edebi değerleri tartışılmaz kuşkusuz, ancak yayımlanan çevirinin edebi değerini arttıran önsözler de göz ardı edilmemelidir.

“TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları” serisinde yayımlanmış dört Jules Verne çevirisinin değeri de bu şekilde önsözlerle arttırılmıştır.[25] Societe Jules Verne Başkanı olan Olivier Dumas‘nın ve çevirmenlerin önsözleri gerek Jules Verne ve gerekse de eserler ile ilgili ek bilgiler vermektedir. Özellikle Jules Verne’in ölümünden yıllar sonra el yazmaları bulunabilen ve 1994’te ilk basımı yapılan “Yirminci Yüzyılda Paris” eserinin hikayesi, eserin kendisinden daha ilginç olabilir.[26]

Bir diğer ilginç örnek de Kaf Yayıncılık tarafından yayımlanan “2890 Yılında” [27] çevirisidir. 28 sayfalık ana metnin öncesinde 7 sayfalık bir önsöz yer alıyor, ki bu önsöz de bir diğer önemli Jules Verne otoritesi olan Daniel Compere’e ait.

Jules Verne’in önsözüyle dilimize çevrilen tek eser var, o da Us Yayıncılık tarafından yayımlanan Edgar Allen Poe eseri; “Arthur Gordon Pym’in Maceraları” [28]. Bu eser Poe’nun roman türündeki tek ancak tamamlayamadığı eseridir ve kendisinden sonra gelen pek çok yazarı, bu yarım kalmışlığı devam ettirmeye yönlendirmiştir. Jules Verne de onlardan biridir ve “Buzlar Sfenksi” eseri aslında Poe’nun bu eserinin devamı olarak yazılmıştır.

Türkçe Dergilerdeki Önemli Jules Verne Makaleleri…

Jules Verne ile ilgili kitaplar konusunda pek zengin olmayan dilimiz, söz konusu dergiler olduğunda gerek akademik gerekse de popüler yayınlar açısından biraz daha şanslıdır.

Jules Verne’i kapağına taşımış ve pek çok detaylı makale içeren dergiler yayımlanmış olmakla birlikte ilgili bir veya birkaç makalenin olduğu dergiler de bulunmaktadır.

Genelde Jules Verne’in kısa yaşamöyküsü veya yaşamından bölümleri aktaran, bilimkurgunun kurucularından olması konusunu derinleştiren makaleler yazılmıştır. Eserlerine dair değerlendirmeler içeren makaleler ise özellikle “İnatçı Kahraman Ağa” üzerine yoğunlaşmıştır. Bununla beraber yakın zamanda yayımlanmış olan “Yirminci Yüzyılda Paris” de eseri de çeşitli inceleme yazılarına konu olmuştur.

Kapak konusu olarak Jules Verne’i seçen ve içeriğinde önemli makaleler yer alan dergiler arasında en kapsamlı olan kuşkusuz “Kitap-lık” dergisi 44. sayısıdır.[29] Dergide yer alan fotobiyografi ve “Jules Verne’in Türkçedeki Serüveni- Seçme Kaynakça” [30] makalesi yazarın eserlerine dair bir koleksiyon oluşturmaya çalışanlar dahil birçok kişiye faydalı olabilecek bir çalışmadır. Jules Verne kapaklı zengin dergi ise yazarın ölümünün 100. yılında yayımlanmış olan “Bilim ve Ütopya” dergisi 129. sayısıdır. [31] Bunlara ek olarak, Jules Verne’in dilimizdeki serüvenini en başından beri takip eden ve bu konuda çeşitli dergilerde makalelerin yanısıra bir de radyo programı yapan Kansu Şarman’ın makalesiyle Jules Verne’i kapağına taşıyan “Sabitfikir” [32] dergisi 75. sayısı da incelemeye değerdir.

Yazara farklı açılardan yaklaşan makalelere birkaç örnek vermek gerekirse; Jules Verne’in popüler olmadan önceki dönemlerinde üzerinde çalıştığı roman harici eserlerine değinen Gürhan Tümer’in “Jules Verne’in Öteki Yüzleri” [33], eserlerinde fotoğraf kullanımı ve dönemin döneminin önemli fotoğrafçılarından Nadar (Gaspard Felix Tournachon) ile olan bağlantısına dair Serkan Dora’nın “Jules Verne ve Fotoğraf” [34], Jules Verne eserlerinden sinemaya uyarlanan filmlerin müziklerine dair Kansu Şarman’ın “Jules Verne Uyarlaması Filmlerin Soundtrack Albümleri” [35] makaleleri Jules Verne’in farklı yönlerini ortaya koyması açısından dikkate değerdir.

Dilimizdeki Jules Verne Bibliyografya Çalışmaları…

Her ne kadar, Jules Verne’in tüm eserleri halen dilimize çevrilmiş değilse de pek çok yayınevi tarafından zamana yayılarak basılmış oldukça geniş bir çeviri eser listesinden bahsedilebilir.

Jules Verne hakkında yayımlanmış bibliyografyalar araştırıldığında rastlanabilecek ilk çalışmalardan biri 1961 tarihli, Mustafa Yeşil tarafından hazırlanan ve Kitap Belleten dergisinde iki bölüm halinde yayımlanan “Jules Verne Çevirileri İçin Bibliyografya Denemesi” başlıklı makaledir.[36]

Akademik çalışmalarda rastlanabilecek ilk bibliyografyalardan biri ise M. Fatih Andı tarafından hazırlanan ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi’nde yayımlanan “Türk Edebiyatında Jules Verne Çevirileri” [37] başlıklı makaledir. Eserlerin çeviri ve yayım süreçlerine dair bilgilerin de yer aldığı makale özellikle dipnotlarla da zenginleştirilmiş olup Osmanlı dönemindeki çevirilere yoğunlaşmıştır.

Bir diğer akademik bibliyografya çalışması da Eshabil Bozkurt ile Ayşe Banu Karadağ tarafından hazırlanan ve Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi’nde yayımlanan “II. Abdülhamid Dönemi Roman Çevirileri” [38] makalesidir. II. Abdülhamid dönemi çeviri eserlerinin mercek altına alındığı ve hem bilimkurgunun edebiyat coğrafyamıza girdiği bu dönemi inceleyen hem de o dönemde yayımlanan çeviri eserlerin listelendiği makale Osmanlı dönemindeki Jules Verne eserlerinin önemli bir bölümünü kapsamaktadır.

Hasmik A. Stepanyan tarafından hazırlanan “Ermeni Harfli Türkçe Kitaplar ve Süreli Yayınlar Bibliyografyası (1727 – 1968)” [39] kitabı ise bu alanda en geniş kapsamlı çalışmalardan birisi olup bu şekilde yayımlanmış dört Jules Verne çevirisine dair bilgilerin yanısıra uzun bir dönemde yayımlanan pek çok esere dair de bilgi edinmenizi sağlayabilir.

Hasan Anamur tarafından hazırlanan “Başlangıcından Bugüne Fransızcadan Türkçeye Yapılmış Çeviriler ile Fransız Düşünürler, Yazarlar, Sanatçılar Üzerine Türkçe Yayınları İçeren Bir Kaynakça Denemesi” [40] kitabı, adının uzunluğunu hak ettirecek şekilde 1070 sayfalık bir eser olup, 34 sayfası coğrafyamızda yayımlanmış Osmanlı, Türk ve Ermeni harfleriyle Jules Verne çevirilerine ayrılmıştır.

Sonuç

Bilimkurgu türünün kurucularından sayılan Jules Verne sadece koleksiyoncuların değil, eserleri sayesinde meraklanacak ve araştırmaya yönelecek yeni nesillerin de ilgilenmesi gereken bir yazardır. Her ne kadar bu kısa yazıda sadece dilimizde yayımlanmış onun yazdığı ve onunla ilgili yazılanlar konu edildiyse de tavsiyemiz özellikle Fransızca ve İngilizce kaynakların da incelenmesi ve hatta bu kaynakların dilimize çevrilmesi yönünde olacaktır.

[1] Elektrik-Elektronik Mühendisi

DİPNOTLAR VE KAYNAKLAR

[1] Jules Verne 24 Mart 1905’te hayatını kaybetmiştir. Geride bıraktığı, henüz yayımlanmamış veya tamamlanmamış çalışmalarına dair el yazmaları düzenlenerek, yazarın ölümünden sonra yayımlanmıştır. “Le Phare du Bout du Monde” (Dünyanın Ucundaki Fener), “Le Volcan d’Or” (Altın Volkanı), “La Chasse au Meteore” (Meteor Avı), “Paris au XXe Siecle” (Yirminci Yüzyılda Paris) bu tip eserlere örnek olarak verilebilir.

[2] Bu konuda, daha fazlası da olmakla birlikte, şu 3 kaynak incelenebilir:

Akçura, G., Ay’a Seyahat, Everest Yayınları, Haziran 2005

1. De Ville D’Avray, Aya Yolculuk, Gram Yayınları, Şubat 2016

E., A., “Samsatlı Lukianos ve Jules Verne’den Ay Düşleri”, P Dünya Sanatı Dergisi, Sayı 41, ss.112-113, Yaz 2006

[3] Verne, J., [Çev : ?], Seksen Günde Devr-i Alem, Şeyh Yahya Efendi Matbaası, İstanbul, 1292 (eserin çevirisinin yayımlanan ilk basımı)

[4] Verne, J., [Çev : Ahmed İhsan], “Seksen Günde Devr-i Alem”, Umran, [İlk tefrika : Sayı 19, ss.223-226, 28 Mayıs 1304, Son tefrika : Sayı 29, ss.55-56, 26 Teşrinievvel 1304] (tefrika yarım kalmıştır)

[5] Verne, J., [Çev : Ahmed İhsan], Seksen Günde Devr-i Alem, Cemal Efendi Matbaası, İstanbul, 1306 (eserin çevirisinin yayımlanan ikinci basımı)

[6] Verne, J., [Çev : Ahmed İhsan], Seksen Günde Devr-i Alem, Ahmed İhsan ve Şurekası, İstanbul, 1313 (eserin çevirisinin yayımlanan üçüncü basımı)

[7] Verne, J., [Çev : Mahmud Kenan], İnatçı Kahraman Ağa, Kitapçı Arakel Matbaası, 1331

[8] Verne, J. [Çev : Kemalettin Şükrü], İnatçı Kahraman Ağa, Kanaat Kütüphanesi, 1930 (kapakta 1931, iç sayfada 1930 yazmaktadır)

[9] Verne, J. [Çev : ?], Aya Seyahat, Resimli Ay Basımevi, 1927

[10] Verne, J., [Çev : ?], “Dünya Keşif Seyahatleri”, Yeni Tarih Dergisi, [İlk tefrika : Sayı 1, ss.26-30, Ocak 1957, Son tefrika : Sayı 11, ss.363-364

[11] Verne, J., [Çev : Aksın, F., Sorkun, M., Yalçıntoklu, V.], Düşlerin Efendisi, İthaki Yayınları,

[12] Nergis, A., Güney, K.M., Özkan, Ü.Y., Tetik, I.B., Atasoy, D., Bengi, Y.D., Hayalgücünün Merkezine Seyahat, İthaki Yayınları, 2005

[13] Dehs, V., [Çev : Altınçekiç, S.], Jules Verne, İthaki Yayınları, Mart 2009

[14] Alfa Yayınları’nın “Olağanüstü Seyahatler” serisi Kasım 2019 itibariyle 23 kitaba ulaşmıştır.

[15] Elma Yayınevi’nin “Türkçede Yayımlanmamış Eserleri” serisi 3 kitaptan oluşmaktadır ve 2015’te yayımlanmıştır.

[16] Piramit Yayıncılık’ın “Jules Verne Dünyası” serisi 12 kitaptan oluşmaktadır ve 2004’te yayımlanmıştır.

[17] [Duran], F.S., Jül Vern Hayatı Eserleri, Kanaat Kütüphanesi, 1932

[18] Alpman, N., Aşçı, A., Gürses, K.G., Özkahraman, E., Jules Verne’in İzinde, Pi Prodüksiyon Yayınları, Mart 2011

[19] Bu eser iki ayrı basım ile yayımlanmıştır. Künye bilgileri olmayan basımda Celal Şengör’ün önsözü yer almamaktadır.

[20] Bkz. Not xiii

[21] Andreyev, K., [Çev : Korkmaz, A.], Görülmezi Gören Adam Jules Verne, Etkin Yayınevi, Eylül 2012 [6. Baskı]

[22] Buckley Jr., J., [Çev : Satılmış, B.], Jules Verne, Beyaz Balina Yayınları, 2017

[23] Cabre, J., Escandell, V., Benim Adım… Jules Verne, Altın Kitaplar, Mart 2014

[24] Grandes, A., [Çev : Savaş, P.], Jules Verne Okuru, Alfa, 2014

[25] TÜBİTAK Yayınları tarafından yayınlanan Jules Verne çevirileri Kasım 2019 itibariyle 4 adettir; Yirminci Yüzyılda Paris, Macellanya, Güzel Sarı Tuna ve Meteor Avı. Çevirmen, yayıncı ve Olivier Dumas’nın önsözleri okunmaya değer.

[26] 1994’te el yazmaları bulunduktan sonra yayımlanan bu eser hakkında, yayıncı Veronique Bedrin’in ön açıklamaları ve saygın Jules Verne otoritesi Piero Gondolo della Riva’nın esere dair bilgilendirme metnine ek olarak kitap sonuna “Kendi Çağında Jules Verne” başlıklı bir bölüm eklenmiştir.

[27] Verne, J., [Çev : Derman, A.], 2890 Yılında, Kaf Yayıncılık, Temmuz 1999

[28] Poe, E.A., Arthur Gordon Pym’in Maceraları, Us Kitapları, Eylül 2000

[29] Kitap-lık Dergisi, Sayı 44, Kasım-Aralık 2000

[30] Koz, S., “Jules Verne’in Türkçedeki Serüveni- Seçme Kaynakça”, Kitap-lık İki Aylık Edebiyat Dergisi, Sayı 44, ss.151-160, Kasım-Aralık 2000

[31] Bilim ve Ütopya Aylık Yaygın Bilim Kültür ve Politika Dergisi, Sayı 129, Mart 2005

[32] Sabitkifir Dergisi, Sayı 75, Mayıs 2017

[33] Tümer, G., “Jules Verne’in Öteki Yüzleri”, Varlık Aylık Edebiyat ve Sanat Dergisi, Yıl 65, Sayı 1088, ss.51-52, 1 Mayıs 1998

[34] Dora, S., “Jules Verne ve Fotoğraf”, İFSAK Fotoğraf ve Sinema Dergisi, Sayı 137, ss.10-11, Ocak-Şubat-Mart 2002

[35] Şarman, K., “Jules Verne Uyarlaması Filmlerin Soundtrack Albümleri”, 45’lik Dergi, Sayı 2, s.46, Nisan 2018

[36] Yeşil, M., ”Jules Verne Çevirileri İçin Bibliyografya Denemesi”, Kitap Belleten Aylık Bibliyografya Biyografya Kültür Tarihi Dergisi, Yıl 1, Sayı 7-8, ss.18-21 (ilk bölüm)

Yeşil, M., ”Jules Verne Çevirileri İçin Bibliyografya Denemesi”, Kitap Belleten Aylık Bibliyografya Biyografya Kültür Tarihi Dergisi, Yıl 1, Sayı 9-10-11, ss.17-19 (ikinci bölüm)

[37] Andı, M.F., “Türk Edebiyatında Jules Verne Tercümeleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 28, ss.65-80, 1998

[38] Bozkurt, E., Karadağ, A.B., “II. Abdülhamid Dönemi Roman Çevirileri”, Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 2015.3, ss.43-77, Ekim 2015

[39] Stepanyan, H.A., Ermeni Harfli Türkçe Kitaplar ve Süreli Yayınlar Bibliyografyası (1727 – 1968), Turkuaz Yayınları, 2005

[40] Anamur, H., Başlangıcından Bugüne Fransızcadan Türkçeye Yapılmış Çeviriler ile Fransız Düşünürler, Yazarlar, Sanatçılar Üzerine Türkçe Yayınları İçeren Bir Kaynakça Denemesi, Gündoğan Yayınları, Nisan 2016