PERSPEKTİF

Bülent BOZKURT [1]

Uzağa baktığımızda nesneler gittikçe küçülür ve silikleşir.

Nesnelerin olduğundan küçük görülmesinin nedeni gözümüzün dışbükey olmasıdır. Atmosferde bulunan maddeler ise uzaktaki nesnelerin silikleşmesine neden olur.

Bu durumun sonuçlarını fark eden ve yazıya dökende Arap matematikçi İbn’ül Heysem’dir. Yazdığı ‘’Perspectiva ,, adlı eserde bu olayı açıklamış ve geometriye uygulamıştır. Rönesans sanatçıları ise bunu resimde uygulamaya geçirmişlerdir. Ardından diğer sanatlara geçen bakış açısı sanatsal ve bilimsel gelişmelere yol açmıştır.

Kapalı at arabalarında seyahat eden insanlar gittikleri yollara ve çevreye bakmaya başlamışlardır. Ardından daha uzaklara bakma ihtiyacı, daha da uzaklara coğrafi keşifler.

Perspektifin sözcük anlamı ‘’içine bakmak,, demektir. Örtük anlamı ise herkesin dünyayı kendi gözü ile algılama ve yorumlama hakkının teslim edilmesidir. *

Perspektif gerçekçi tasvirin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Resimde bir noktadan bakılarak uygulanan perspektif coğrafyada farklı noktalardan bakıldığında da perspektif algısı hissedilir.

Yerşekillerini gösteren haritalarda çizim diğer haritalarda olduğu gibi kuşbakışı yapıldığından yakın olan yerler daha koyu renklerle gösterilirken (kahverengi) işin içine sarı girdikçe yükselti azalmaktadır. Mavi iyice uzakları simgelerken mavi ile sarının karışımı ile oluşan yeşil kara ile deniz arasında geçişi sağlar.

Aynı şekilde tarama yöntemi ile çizilen haritalarda yükseldikçe taramalar sıklaşarak rengin koyulaşmasına neden olur. Yani yukarıdan bakıldığında yakın yerlerin koyu renkle görülmesi alçaldıkça rengin silikleşmesi sağlanmıştır.

Savanlarda uzaklara bakmaya alışmış Afrikalı kölelerin torunları hala uzaklara dalıp giderken sık ormanlarda yaşayan yerlilerde perspektif algısı gelişmemiştir.

İnsanlarda perspektif algısını güçlendirmek isteyen ressamlar yaz aylarında Güney Avrupa’yı seçerken yazarların şairlerin bir kısmı çöle ulaşmıştır.

Mikroskop ve teleskop ile bir noktadan bakarak farklı derinliklere ulaşılmış. Daha farklı bakış açıları geliştirilirken bazıları da insanları bir noktaya bakmaya alıştırmıştır.’’ Platonun tutsakları, ** nın yeniden gündeme gelmesine neden olmuştur.

İnsanların yaşadığı coğrafya ise insanlara yalnızca insanın bakış açısı ile bakmanın diğer canlı ve cansız varlıklarında bakış açısının gerekliliğini ortaya koymuştur.

*Osmanlı-Türk Romanında İstanbul Tasvirleri ve Perspektif Kullanımı      Alphan AKGÜL (İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi)

**Platon’un Devlet’teki ‘’mağara alegorisi,,sine bakınız(Yn)

[1] İzmir Türk-Alman Kültür ve Eğitim Vakfı TAKEV Okulları Coğrafya Öğretmeni